FTP Nedir? Ne İşe Yarar?

FTP (File Transfer Protocol), bilgisayarlar arasında dosya aktarımı yapmak için kullanılan en eski ve en yaygın internet protokollerinden biridir.
1971 yılında geliştirilmiş olan FTP, bir istemci (client) ile bir sunucu (server) arasında bağlantı kurarak dosya yükleme (upload) ve indirme (download) işlemlerini gerçekleştirir.

FTP, özellikle web sitelerinin dosyalarının sunucuya yüklenmesi, yedeklenmesi veya güncellenmesi için kullanılır.
Örneğin, bir web geliştirici web sitesindeki “index.html” dosyasını güncellemek istediğinde bunu genellikle FTP üzerinden yapar.

FTP Nedir ve Nasıl Çalışır?

FTP’nin çalışma mantığı istemci-sunucu modeline dayanır.
Bir istemci, FTP protokolünü destekleyen bir program (örneğin FileZilla, WinSCP veya Cyberduck) aracılığıyla bir FTP sunucusuna bağlanır.

Bağlantı kurulduktan sonra kullanıcı, yetkili olduğu klasörlerde dosya yükleme, silme, düzenleme veya indirme işlemlerini yapabilir.

FTP bağlantısı genellikle iki modda çalışır:

1. Aktif Mod (Active Mode):
   Sunucu, istemciye doğrudan bağlantı kurar. Güvenlik duvarları nedeniyle bazen bu modda bağlantı sorunları yaşanabilir.

2. Pasif Mod (Passive Mode):
   Günümüzde en çok kullanılan moddur. İstemci bağlantıyı başlatır ve veri aktarımı için sunucu uygun bir port açar. Güvenlik duvarı ve NAT (modem) arkasında daha uyumlu çalışır.

FTP Nedir ve Hangi Bağlantı Türlerini Kullanır?

FTP bağlantısı genellikle 21 numaralı port üzerinden sağlanır.
Ancak klasik FTP verileri şifrelemeden ilettiği için güvenlik açısından risklidir. Bu nedenle modern sistemlerde daha güvenli FTP türleri kullanılır:

• FTPS (FTP Secure):
  FTP protokolüne SSL/TLS şifrelemesi eklenmiştir. Böylece kullanıcı adı, parola ve veri trafiği şifrelenerek güvenli hale gelir.

• SFTP (SSH File Transfer Protocol):
  FTP’den tamamen farklıdır ama benzer işlevi görür.
  SSH protokolü üzerinden çalıştığı için hem güvenli hem de güçlü kimlik doğrulama sağlar.
  Günümüzde en güvenli dosya aktarım yöntemi olarak kabul edilir.

FTP Nedir ve Nerelerde Kullanılır?

FTP’nin kullanım alanı oldukça geniştir. Özellikle sunucu yönetimi, web geliştirme, yedekleme ve ağ içi dosya paylaşımı gibi alanlarda sıkça tercih edilir.

1. Web Sunucularında Dosya Yönetimi

Web sitelerinin HTML, CSS, JS, resim ve veritabanı yedeklerini yüklemek için FTP en sık kullanılan yöntemdir.
Hosting firmaları genellikle müşterilerine FTP hesabı bilgilerini (sunucu adresi, kullanıcı adı, şifre) panel üzerinden sağlar.

2. Yedekleme ve Dosya Aktarımı

Sistem yöneticileri düzenli yedeklemeleri FTP sunucularına aktararak veri kaybını önler.
Bir FTP sunucusu aynı zamanda otomatik yedekleme (backup) sistemleriyle entegre şekilde çalışabilir.

3. Kurumsal Dosya Paylaşımı

Şirket içi ağlarda, büyük dosyaların hızlı paylaşımı için FTP sunucuları kullanılabilir.
Kullanıcı erişimleri kısıtlanabilir ve farklı yetkilendirme seviyeleri atanabilir.

4. Yazılım Güncelleme ve Dağıtımı

Bazı yazılım üreticileri, ürün güncellemelerini FTP üzerinden sunucularına yükleyerek kullanıcıların erişimine açar.

FTP Nedir ve Nasıl Kullanılır? (Adım Adım)

Bir FTP bağlantısı kurmak için aşağıdaki bilgilere ihtiyacınız olur:

• Sunucu Adresi (Host):
  genellikle ftp.ornekdomain.com veya IP adresi şeklindedir.

• Kullanıcı Adı ve Parola:
  Sunucuya erişim yetkisi için gereklidir.

• Port Numarası:
  Standart FTP için 21, SFTP için 22 kullanılır.

Örnek Kullanım (FileZilla ile):

1. FileZilla programını açın.

2. “Sunucu”, “Kullanıcı Adı” ve “Parola” alanlarını doldurun.

3. “Bağlan” butonuna tıklayın.

4. Sol tarafta yerel dosyalar, sağ tarafta sunucudaki dosyalar listelenir.

5. Dosyaları sürükleyip bırakarak yükleme veya indirme yapabilirsiniz.

FTP Kullanmanın Avantajları

1. Basit ve Etkili:
   Dosya yükleme, düzenleme ve indirme işlemleri kolaydır.

2. Büyük Dosya Desteği:
   FTP, gigabaytlarca büyüklükteki dosyaları bile kesintisiz aktarabilir.

3. Toplu Aktarım:
   Birden fazla dosya veya klasör tek seferde aktarılabilir.

4. Otomatik Görevler:
   FTP betikleri (script) ile dosya yükleme işlemleri otomatik hale getirilebilir.

5. Platform Bağımsız:
   Windows, Linux, macOS gibi tüm sistemlerde çalışır.

FTP Kullanmanın Dezavantajları

1. Şifreleme Eksikliği (Klasik FTP):
   Veriler düz metin olarak iletilir, bu da ağ üzerinde dinlenebilir.

2. Güvenlik Açıkları:
   Zayıf parolalar veya açık portlar saldırganlar için risk oluşturabilir.

3. Yönetim Zorluğu:
   Çok sayıda kullanıcının erişimi yönetilmediğinde dosya güvenliği zorlaşır.

4. Karmaşık Yetkilendirme:
   Erişim kısıtlamaları manuel yapılmalıdır, bu da yönetimi zaman alıcı hale getirir.

FTP Alternatifleri Nelerdir?

FTP günümüzde hala yaygın olarak kullanılsa da modern teknolojilerle yerini bazı alternatiflere bırakmaya başlamıştır:

• SFTP (SSH File Transfer Protocol) – En güvenli yöntem.

• WebDAV – HTTP üzerinden dosya yönetimi sağlar.

• Rsync – Özellikle Linux sistemlerde dosya senkronizasyonu için idealdir.

• Cloud Tabanlı Paylaşımlar (Google Drive, Dropbox, OneDrive) – Son kullanıcılar için basit ve erişilebilir çözümler sunar.

FTP Güvenliği Nasıl Sağlanır?

FTP kullanırken güvenliği artırmak için şu adımlar önerilir:

• Klasik FTP yerine FTPS veya SFTP tercih edin.

• Güçlü ve benzersiz parolalar kullanın.

• Güvenlik duvarı (firewall) ile yalnızca belirli IP’lere erişim izni verin.

• Düzenli yedekleme yapın.

• FTP loglarını takip ederek yetkisiz erişimleri tespit edin.

Sonuç: FTP Nedir ve Neden Hala Kullanılıyor?

FTP, 50 yıldan fazla süredir kullanılan, basit ama güçlü bir dosya aktarım protokolüdür.
Günümüzde SFTP ve FTPS gibi güvenli sürümleriyle birlikte hala web geliştirme, yedekleme ve kurumsal dosya paylaşımı alanlarında önemli rol oynamaktadır.

Doğru yapılandırıldığında, FTP hâlâ hızlı, kararlı ve güvenilir bir dosya aktarım çözümüdür.